Güneşten Korunma ve Faydalanma

Cemreler hava ve suyun ardından toprağa düşeli epey oluyor. Havalar ısınıyor, günler uzuyor, güneş ışınlarından azami ölçüde faydalanacağımız uzun yaz günleri bizleri bekliyor.

Güneş ışığı, aydınlığı ve vücudumuzda aktifleştirdiği önemli bileşenler yoluyla hem ruhumuzun hem bedenimizin gıdası.

Atalarımız “güneş girmeyen eve doktor girer” sözünü irfan ile söylemişler. Diğer yandan güneş, cildin erken yaşlanması ve deri kanserlerindeki tartışılmaz en önemli etken.

Peki öyleyse güneşten nasıl faydalanmalı, zararından nasıl korunmalı?

Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’de ‘Güneşi bir ışık, Ay’ı da (aydınlık) bir nur yapan; yılların sayısını ve hesabını bilmeniz için Ay’a menziller düzenleyip koyan O’dur. Allah bunları (tesadüfen değil) ancak gerçek (bir ölçü) ile (faydası için) yaratmıştır.’ buyruluyor. (Yunus, 10/5)

Diğer yandan Taha Suresi 117-119. âyet-i kerimelerde susamak ve hararetli güneş altında kalmak dünya hayatının zahmetleri arasında yer alıyor. Pek çok konuda olduğu gibi güneş almanın da azı karar fazlası zarar.

Güneşin faydaları

Yaz aylarında her gün öğle saatlerinde kısa bir süre güneşle D vitamini ihtiyacımızı karşılayabiliyor, bağışıklık sistemimizi destekleyebiliyor, bazı beslenme kaynaklı rahatsızlıklardan korunabiliyoruz. Usulünce güneş almak, nitrik oksit salınımına, uyku hormonu melatonin ve mutluluk hormonu serotonin üretimine, biyolojik saatimizi ifade eden sirkadiyen ritmin düzenlenmesine yani bütünsel sağlığımıza katkı sağlıyor. 

Cilt sağlığı uzmanı Dr. Aylin Sema Tırpancı güneş alımında dikkat edilecek noktaları ve güneşin zararlarından korunma yollarını akra.media takipçileri için değerlendiriyor.

Güneşten nasıl istifade edilmeli?

‘D vitamini açısından en etkin dönem olan Mart ve Ekim ayları arasında koruma kremi kullanmadan her gün 10-15 dakika güneşlenmek gerekiyor. Özellikle güneş ışınlarının dik geldiği 11.00 ile 15.00 saatleri arası D vitaminin dönüşümü için en etkili saatler olarak biliniyor. Fakat güneş ışınlarına maruz kaldıktan sonra en az 3 saat kadar güneşle temas olan bölgelerin suyla teması engellenmeli ki D vitamini sentezi gerçekleşebilsin.’
Diğer yandan günümüzde güneş ışınları göz ve cilt rahatsızlıklarından kansere varana kadar pek çok hastalık için önde gelen etken. 

‘Güneşin cildin erken yaşlanması ve deri kanserlerindeki en önemli etken olduğu konusu tartışılmaz. Genel olarak, güneşten yayılan ultraviole ışınlarına maruz kalmak erken deri yaşlanması belirtilerinin %80’inden sorumlu ve bu etkilerin çoğu 20 yaşında başlar.’

Güneş, kanseri nasıl tetikliyor?

Az miktarda dahi UV ışını deri kırışıklıklarının oluşumunu tetikler, deride bir takım yaşlılık lekeleri oluşturur ki bu lezyonların bir kısmı kanser öncüsüdür.

Uzun dönem tekrarlayan ve biriken güneş ışığı dozu deri yaşlanmasının istenmeyen etkilerinin oluşmasında, çeşitli kanserlerin gelişmesinde büyük oranda rol oynar.

En tehlikeli cilt kanseri olan melanoma ise yaşamın erken dönemlerindeki yoğun güneş ışığı alımına bağlanabilir.

Derinin güneşe bağlı olarak gördüğü zararın %50 ila %80 civarındaki kısmının çocuklukta ve ergenlik döneminde aralıklı olarak veya güneş yanığı oluşturacak kadar yoğun güneşte kalmaya bağlı geliştiği tahmin edilmektedir. Bu güneş yanıkları derinin DNA yapısını bozarak cilt kanserine neden olmaktadır.

Her cildi aynı mı etkiler?

Derinin güneş ışığına hassasiyetine göre deri tipleri en açık renkli deriden en koyu renkli deriye doğru I. den IV. tipe kadar sınıflandırmıştır. I ve II deri tipine sahip kişiler kanser ve deri yaşlanması riskini diğerlerinden daha fazla taşır. Ancak erken yaşlanma yine de tüm deri tiplerinde güneşe maruz kalma sonrasında görülebilir. Erkeklerde melanom dışı deri kanseri sıklığı kadınlara göre daha fazladır. Güneş kremi güneşin bu tür zararlarından korunmak için alınması gereken tedbirlerin başında geliyor.

Her güneş kremi aynı mıdır?

Güneş kremleri kimyasal ve mineral filtreli olmak üzere ikiye ayrılır.

Mineral güneş kremleri içeriğinde çünkü oksit ve titanyum dioksit gibi mineral bazlı filtreler bulunur. Nano boyuttan büyük mineraller sayesinde güneşten gelen zararlı ışınları koruyucu bir tabaka oluşturarak yansıtır. Gözenekleri tıkama ve cildi tahriş etme olasılıkları daha düşük olduğu için hassas ve akneye meyilli ciltlere daha uygundur. Etkisini hemen göstermeye başlar.

Diğer bir grup olan kimyasal güneş koruyuculara kısaca emici denilebilir. Çünkü cilt hücreleri tarafından emirler. Aktif bileşenleri, UV ışınlarını emen organik karbon bazlı bileşiklerdir. Kimyasal bir reaksiyon yoluyla, bu bileşikler UV ışınlarını ısıya dönüştürür ve ardından bu ısıyı deriden serbest bırakır. Korumaları daha geniş spektrumludur ve ciltten kolayca emilerek tabaka oluşturmazlar. Dışarı çıkmadan 30 dakika önce güneş gören bölgelere uygun miktarda sürülmeleri gerekir. Etkileri ortalama dört saattir; dört saatte bir kremler yenilenmeli. Günde ortalama üç kere sürülmeleri yeterlidir.

Güneşin zararlarından korunmak için hangi tedbirleri almalı?

·  Açık havaya çıkarken güneş koruyucu kremler kullanılmalı. Ancak güneş koruyucu kremlerin etkisine de güvenmemek gerekir. Mutlaka güneş koruyucu giysiler ve güneş gözlükleri eşliğinde kullanımı tavsiye edilir.

· Cilt tipine ve hassasiyetine uygun ürünler kremler tercih edilmeli. Her krem hem yüze hem vücuda uygun olmayabilir.

· 10.00 ila 16.00 saatleri arasında planlı bir güneşlenme maksadı hariç güneşe çıkılmamalı, genellikle bu saatten sonra güneş UV dozu %80 azalır.

·  Bulutlu havalarda yahut cam arkasında da güneşin zararlı ultraviyole ışınlarının geçirgenliği devam eder. Tedbirler ihmal edilmemeli.

·  Solaryum lambalarından uzak durulmalı. Buralarda çoğu zaman yüksek UVA ışını mevcuttur. 15 - 30 dakikalık solaryum tüm gün güneşlenmek kadar tehlikeli olabilir.

·  Güvenli ve sınırsız bronzlaşma gibi kavramlar sağlık yönünden ziyade pazarlama stratejilerini yansıtır, bu tür promosyonlardan uzak durulmalıdır.

·  Güneş kremleri alırken son kullanma tarihine, kullanım koşullarına, katkı maddelerine, cilt yapısına uygun olarak mineral yahut kimyasal bazlı olanlarına dikkat edilmeli.