03.04.1983 - Güzel Ahlak, Müminlerin Vasıfları

Bismillâhirrahmânirrahîm.

Elhamdülillâhi Rabbi'l-âlemîn. Hamden kesîran tayyiben müberaken fîh. Alâ külle hâlin ve fî külle hîn. Ve's-salâtu ve's-selâmu alâ seyyidinâ Muhammedin ve âlihî ve sahbihî ve men tebi'ahû bi-ihsânin ilâ yevmi'd-dîn. Emmâ ba'd:

Fa'lemû eyyühe'l-ihvân fe-inne efdale'l-hadîsi kitâbullah ve efdale'l-hedyi hedyu seyyidinâ Muhammedin sallallahu aleyhi ve sellem ve şerre'l-umûri muhdesâtuhâ ve külle muhdesetün bid'atün ve külle bid'atin dalâletün ve külle dalâletin ve sâhibehâ fî'n-nâr. Ve bi's-senedi'l-muttasılı ile'n-nebiyyi sallallahu aleyhi ve selleme ennehû kâl:

Leyse'l-mü'minu bi't-ta'âni ve le'l-le'âni ve le'l-fâhişi ve le'l-beziyyi.

Sadaka Resûlullah fîmâ kâl ev kemâ kâl.

Metnini okumuş olduğumuz hadis-i şerif mü'minin vasıfları ile ilgili. Mü'min yani iman ehli; Allah'a, Resûlullah'a, Kur'ân-ı Kerîm'e inanmış, Allah'a bağlanmış, İslâm'a girmiş, hak yolda yürüyen kimse. Böyle bir kimse nasıl olmalıdır?

Mü'minlerin vasıflarına dair eserler var, okunabilir.

Bu hadis-i şerifte Peygamber Efendimiz nasıl olmaması gerektiğini bildiriyor.

Leyse'l-mü'minu bi't-ta'âni. "Mü'min tan edici değildir."

Yani insanların haysiyetlerine tan edip onları diliyle rencide eden, üzen kimse değildir. Onlara diliyle tecavüz edip de huzurlarını bozan, kalplerini kıran, gönüllerini yıkan kimse değildir. Mü'min böyle yapmaz.

Mü'minin işi gönül yapmaktır. Mü'minin işi Allah'ın kullarının gönüllerine riayet etmektir.

Bizim inancımıza göre mü'minin gönlü Kâbe gibidir. Çünkü Allah-u Teâlâ hazretleri bir pak gönüllü kulun kalbine nazar eyler, kalbine nüzul eyler, kalbine lütfeyler, tecelli eyler. Mü'minin kalbi nazargâh-ı ilâhîdir, tecelligâh-ı ilâhîdir, öyle muhterem bir yerdir.

O kalbi insan nasıl kırar?

Nadide, antika, kristal bir tabağı kırabilir misiniz? Topkapı sarayındaki müstesna camekânın içindeki güzel bir cam eşyayı, bir kıymetli mücevherli eşyayı kırabilir misiniz?

Kıramazsınız, kıymetli diye.

Mü'minin gönlü de öyledir. Mü'minin haysiyeti de o kadar önemlidir, o kadar kıymetlidir.

Onun için, değil bıçak çekmek, değil boynuna tel dolamak, değil yumruk vurmak, değil kanını yere dökmek, değil dövüp sövüp ayaklar altına almak, değil işkence etmek; diliyle bile tan etmez! Müslüman öteki Müslümana diliyle rencide edici söz söylemez. Müslümanın böyle bir huyu yoktur. Müslüman diliyle başkasına tan edici, gönül yıkıcı, onu rencide edici değildir.

"Peki ya Resûlallah! İnşaallah bundan sonra kalp yıkmayayım. İnşaallah dilimle başkasına zarar vermeyeyim." diye karar verelim böyle olmamamız gerektiğini anladığımıza göre.

Sözleri söylemek kolay. İşte okuyoruz, biz de söylüyoruz. Ama o sözlerin gereğince hareket etmek zor. Zor olan o. Hepimiz Müslümanız elhamdülillah. Şuraya camiye geliriz, namaz kılarız; imanımızın eseri. Kur'an okuruz; imanımızın eseri. Ramazan gelir, hiç ummadığımız insanlar oruç tutar. Hiç kimseyi hor görmeyin. "Defter-i divana sığmaz söz gelir divaneden." dedikleri gibi, divane sandığın insanların içinden bile nice arifane tavırlı insanlar çıkar.

Ama çok da kusurlarımız vardır...

Hele bizi hanımlarımızdan bir sorsunlar bakalım; evde nasılız?

Hele bizi çocuklarımızdan bir sorsunlar... Hele başkalarının ağızlarından bir dinlesinler... Hele maiyetimizdekilerden, bizden daha aşağıda olan -rütbesi bizden birazdan daha aşağıda olan- insanlardan bir sorsunlar bizi bakalım; onlar bizim hakkımızda ne diyor?

Hele hele biz bir toplantıdayken, biz o toplantıdan ayrılıp gittikten sonra arkamızdan ne deniliyor?

O önemli. "İyidir, hoştur; ama Allaah..." mı diyorlar, yaka mı silkiyorlar?

Hani birisi varmış, İkinci Mahmut zamanında... İsim söylemeyelim de gıybet bâbına girmesin. Ahaliyi çok huzursuz etmiş, ölmüş...

Hepimiz öleceğiz... Kim kalacak? Mümkün mü kalmak?..

Eğer kalmak mümkün olsaydı Resûlullah Efendimiz şimdi aramızda sağ olurdu. Hayatın kaidesi... Allah hayatı da halketmiş, ölümü de halketmiş. Ölüm de bir nimet. Ölümün de arandığı çok yerler var, şevk duyulduğu yerler var.

Lebid b. Rebia, Arap şairlerinden, rivayete göre 156 yıl yaşamış.

Diyor ki bir şiirinde; -çok dokunur bana-

Velekad seimtu mine'l-hayâti ve tûlihâ.

"Hayattan ve hayatın uzayıp gitmesinden bıktım."

Ve suâli hâzâ'n-nâsi keyfe Lebîdu?

"Ve insanların 'Lebid nasıl, Lebid nasıl?' diye hâlimi hatırımı sormalarından bıktım." diyor.

Ben yaşlı dedelerden; "Yâ Rabbi! Al şu emanetini..." diyenleri bilirim.

Ölüm de lazım. Ölüm de nimet. Ölümün de yeri var, zamanı var.

Allah-u Teâlâ hazretleri bizi mü'min-i kâmil olarak yaşatsın. Öldükten sonra yok olmayacağız ki, huzuruna gideceğiz. Allah-u Teâlâ hazretleri;

Ve ileynâ türcaûn. "Bize döneceksiniz." buyuruyor.

Avdetimiz vatan-ı aslîmize, Allah-u Teâlâ hazretlerine. Onun sevdiği razı olduğu bir kul olarak,

Yâ eyyetühe'n-nefsü'l-mutmainne. "Ey mutmainne nefis!" İrcıî ilâ rabbiki radîyeten merdiyye. "Mevlâ senden razı, sen Mevlâ'ndan razı olarak dön rabbine." diye bir hitaba mazhar olursa insan, durur mu burada? Şu mezbelelik cihanda durur mu? Durmak ister mi?

O zaman düğün gecesi olur. Ölüm, Mevlânâ Celaleddîn-i Rûmî rahmetullâhi aleyh'in dediği gibi şeb-i arûs olur, düğün gecesi olur.

O da lazım. Herkes gidiyor. Ama arkamızdan ne diyecekler?

"Arkamızdan insanların demesi mühim değil." diye düşünebiliriz; ama insanlar bizim hakkımızda bizim onlara yaptığımız tesire göre konuşurlar. O bakımdan insanların şehadetleri önemli.

O adama demişler ki, ismini söylemediğim o eski zamanda yaşamış adama:

Ne kendi eyledi rahat ne halka verdi huzur,

Yıkıldı gitti cihandan, dayansın ehl-i kubûr.

"Ne kendi eyledi rahat ne halka verdi huzur. Yıkıldı gitti cihandan, dayansın kabirdekiler, kabir arkadaşları..."

Çünkü o azap çektikçe etraftakiler yine onun kokusundan, bağırtısından rahatsız olacaklar. "Etraftaki kabir arkadaşları dayansın, dünyadakiler kurtuldu." diyor.

Ne acı bir şey! Böyle bir sözle arkasından anılmak ne kadar kötü!

Onun için, biz hanımımıza kendimizi beğendirmeliyiz. "Efendi hazretlerinden Allah razı olsun." diyebilmeli. "Eh, ben bir kötülüğünü görmedim. Kızdıysa Allah için kızmıştır." ‘Hatun, sen niye şunu şöyle yaptın?’ diye [kızmıştır.] Ama başka hiçbir şeyini görmedim, elhamdülillah; dövmedi, sövmedi, hakkımı yemedi, çiğnemedi. Elhamdülillah, bizi geçindirdi, ele güne muhtaç etmedi, bir de şunu bıraktı..." Böyle diyebilmeli. Çoluk çocuğu, eşi dostu, komşuları...

Bir hoca efendi vardı, Rumeli hisarı gibi, kale gibi sağlam bir Müslümandı, öyle bir insandı. Vefat etmiş. Komşuları camları açmışlar, tabutu giderken; "Bizi bırakıp nereye gidiyorsun hocam?" diye [ağlaşmışlar.] O gösteriş, riya olmaz; artık ölmüş gitmiş.

Giderken; "Hocam! Bizi bırakıp nereye gidiyorsun?.." diye mahalle halkı ağlaşmışlar. Haliç tarafında bir yerde imamlık yapardı... İnsan öyle olmalı. Başkasına zarar vermemeli.

Bu ölçüye dikkat edelim. Başkası bizim için önemli değil, Allah'ın değerlendirmesi önemli. Bazen kullar yanlış değerlendirir. Bazen kulların yanlış değerlendirmesi yüzünden adlî hatalar olur. Bazen mazlumlar, masumlar cezayı çeker, o ayrı. Ama salih insanların değerlendirmesi, halkın şehadeti önemli; çünkü o, halka yapılan muamelenin bir neticesidir. O belli olur. Adlî hata binde bir olur...

Umumiyetle sen insanı komşusundan bir sor bak, bilir. Seyahat arkadaşından bir sor, bilir. Dükkân komşusundan sor, bilir. Askerlik arkadaşından sor, bilir. Talebeyi talebeden sor, nasıl bilir. Hocayı talebeden sor, nasıl bilir; hocanın zaafını, meziyetini... Herkes birbirini bilir. Herkesin aklı fikri var. "Sen herkesi kör, âlemi sersem mi sanırsın?" diyor şair. Herkesin aklı var, 'şıp' diye değerlendirirler, notunu verirler. "Bu kibirli. Bu kendini beğenmiş. Bu menfaatperest. Bu zahirde iyi görünüyor ama arkasında şu şey yatıyor..." Hemen belli ederler. Hele Allah-u Teâlâ hazretlerine her şey malum...

Onun için, iyi vasıflı Müslüman olmaya gayret edelim. Hele dilimizle başkasına eza verici kimse olmayalım.

Leyse'l-mü'minu bi't-ta'âni. "Müslüman diliyle başkasına tan edici, saldırıcı, yıkıcı, yakıcı değildir." Bir.

Ve le'l-la'âni. "Müslüman lanet edici de değildir."

Yani insanlara "Allah lanet etsin! Allah'ın laneti üzerine olsun!" gibi sözlerle lanet yağdıran bir kimse değildir.

Lanet ne demek? Mesela bir kimse için "Allah lanet etsin!" deniliyor; ne demek o?

"Allah'ın rahmetinden mahrum kalsın, uzak olsun!" demek. Lanetin mânası bu.

Allah'ın rahmetini sen mi taksim edeceksin? Allah birisine rahmet etmek istiyor da sen niye karşısına çıkıyorsun? Öyle bir istekle, "Allah rahmet etmesin!" diye niye dikiliyorsun?

Kızdığından.

Allah rahmetini layık görmüşse senin o sözün zaten fayda etmez. Sen dilini iyide kullan.

İnsan lanet sözünü söyleyerek [lanet eder.] Bir bu; açıkça "Allah'ın laneti onun üzerine olsun!" diye söylemek. Bir de kinaye yoluyla; "Allah'ın gazabına uğrasın! Allah onu cehennemine soksun! Cehenneme kadar yolu var!" gibi sözlerle... O da bir çeşit lanet. Müslüman böyle şeyler de söylemez.

Neden?

Müslüman kibardır, zariftir, ondan. Müslüman karşısındakinin pespayeliğine, alçaklığına göre tavrını değiştirmez ki... Müslüman Müslümandır; karşısındaki ne olursa olsun, karşısına kimi getirirsen getir, Müslümanın asaleti alnında pırıl pırıl parlar, devam eder. Karşısındaki adam, baktı biraz edepsiz, terbiyesiz; hadi onun seviyesine düştü, onunla küfürleşiyor, lanetleşiyor... Müslüman [bunu] yapmaz. Müslümanın bir seviyesi var, kalitesi var; o derekeye düşmez, karşısındakine uymaz.

Demek ki Müslüman tan edici değil, lanet edici değil.

Ve le'l-fâhişi. "Fuhşiyat, kötü, çirkin, küfür gibi sözler söylemez."

Ağzından çirkin söz çıkmaz.

Bazı kimseler kötü sözlere çok alışmıştır. İyi insandır, hoş insandır fakat kafasını kızdırdın mı yandın; karşısındakine ağzını açar, gözünü yumar... Ona da alışmamak lazım.

Bizim tanıdıklarımızdan öyle kimseler var ki sinirlendiriyorsun; lâ ilâhe illallah! diyor. Damarına bas, sinirlendir sinirlendir, en kızdığı zaman lâ ilâhe illallah diyor. Veya dedelerimiz ne demiş?

Hasbünallah demiş.

Hasbünallah ne demek?

"Allah-u Teâlâ bana kâfi, yeter!" demek. "Cümle cihan bir tarafa, Allah bir tarafa. Ben Allah'ın dostu olduktan sonra, ben Allah'a tevekkül ettikten sonra Allah bana yeter." demek. Cümle cihan halkı gelsin…

Mü'minlere demişler ki:

"Kâfirler toplaştı, orduyu çekti, üstünüze geliyor..."

Fe-zâde hüm imânen. Bu haber onların imanlarını artırmış. Ve kâlu hasbünallâhu ve ni'me'l-vekîl. Ve demişler ki: "Allah bize kâfidir, o bizim ne iyi vekilimizdir."

Cümle cihan halkı gelse mü'mini kimse korkutamaz. Mü'min bir şeyden korkmaz. Yani dünyevî bir şeyden korkmaz.

Ölüm? Eh, ölecek...

İşkence? Eh, Allah göstermesin...

Şunu bunu, hastalık, sıhhat, ıvır zıvır...

Bir şeyden korkmaz. Korkarsa bir şeyden korkar; -manevi- Allah'ın rahmetinden uzak düşmekten, Allah'ın azabına, gazabına uğramaktan, Allah'ın rızasına aykırı bir duruma düşmekten korkar. Müslüman Allah'ın hoşnut olduğu yerde canını verir.

Geçen gün bir kitapta okudum, hoşuma gitti. Yazan meşhur bir profesör, ismini söylemeyeceğim. Kıbrıs harekâtı olduğu zaman Finlandiya'daymış. Meşhur bir adam ya, profesör, unvanı var, oraya resmî bir [görevle] gitmiş. Finlandiya'da radyo evinden, gazeteden, basından röportaj yapan kimseler demişler ki:

"Beyefendi, haberiniz var mı; Türkiye ile Kıbrıs arasında bir harekât başladı, bir savaş hâli var. Siz de buradasınız, neler hissediyorsunuz?"

Çok güzel cevap vermiş. Şu anda kelime kelime pek iyi nakledemeyeceğim ama;

"Uzakta kaldığımdan dolayı öyle bir hizmetin içinde olamadığıma müteessifim." diyor.

"Milletime, imanıma, mazlum kardeşlerime hizmet edememenin, uzakta bulunmanın üzüntüsü içindeyim." diyor.

Ötekiler sanıyorlar ki harpten darptan uzakta olduğundan rahat, "Başkası ölüyor ama ben Finlandiya'da rahat çekiyorum." gibi bir histe olacak... Hayır; "Aralarında olamadığıma çok üzgünüm!.." diyor.

Mü'min öyledir.

Bu vatan kimin?

"Bu vatan, toprağın kara bağrında sıra dağlar gibi duranlarındır." demiş şair, güzel bir tarif.

"Bir gül bahçesine girercesine şu kara toprağa girenlerindir." demiş.

"Gül bahçesine girer gibi" sözü üzerinde durmak istiyorum. Bizim ecdadımız gül bahçesine girer gibi şu kara toprağa girmiştir. Bizim ecdadımız zevk-ü sefa peşinde koşan insanlar olsaydı durum çok farklı olurdu. Ama onlar Allah rızası için canlarını ortaya koymuşlar. Mevlâ da onlara sadece ahiretin değil, dünya ve ahiretin hayırlarını ihsan etmiştir. Şu cennet gibi memleket...

Hiç boğaza gittiniz mi? Çamlıca'ya çıktınız mı? Adalar'a gittiniz mi? Emirgan'a gittiniz mi?

Tabii gittiniz. Ne güzel yerler... "Dünyada bir tane" deniliyor.

Neden o?

Allah yolunda kul cömertlik ediyor.

Cömertliğin çeşitliği var. Mal cömertliği var, ten cömertliği var, -bedenî cömertlik, insan hizmete koşuyor- can cömertliği var. "Canım feda olsun!" diyor.

"Canım feda olsun yoluna!"

Ashâb-ı kiram Peygamber Efendimiz' e hitap ederken öyle hitap ederdi;

Fidâke ebî ve ümmî yâ Resûlallah. "Anam babam sana feda olsun, ey Allah'ın Resûlü!"

Öyle hitap ederlerdi.

İnsanın en kıymetli şeyi canıdır. Görmüyor musun insanlar kendi canını korumak için başkalarının canına nasıl kıyıyorlar! Hem o zaman kimse de bir şey demiyor, "nefis müdafaası" diyorlar. En kıymetli şey can.

Demek ki Müslüman kötü sözlü de olmayacak, lanet edici de olmayacak, tan edici de olmayacak.

Ve le'l-beziyyi. "Müslüman konuşmasında doğru da olsa, haklı da olsa pespaye sözler söylemeyecek."

Hülasaten bu hadis-i şeriften anladığımıza göre; Müslüman küfürbaz olmayacak, [ağzından] lanet sözü çıkmayacak, kalp kırıcı söz çıkmayacak, başkasının ırzına, haysiyetine, namusuna tecavüzü ifade eden şeyler söylemeyecek. Müslüman edeb-i kelâma riayet edecek.

Onun için, büyüklerimiz bunu tam tahakkuk ettirmişler. Onlar bu hadisleri bizden önce okumuşlar, ezberlemişler, hayatlarında tatbik etmişler.

Yüznumaraya gitmeye ne diyorlar?

"Abdeste gitmek." diyor.

Ne demek?

Abdest demek, "insanın namaz için elini yüzünü yıkaması" demek. Terbiyeye bak. Dikkat ettiniz mi kelimeye?

"Yüznumaraya gitti." demiyor, "Helaya gitti." demiyor; "Abdest tazelemeye gitti."

İşte buna edeb-i kelâm derler, "terbiye" derler. Ecdadımızın her şeyi böyle. İncelersen, kelimeler üzerinde durursan görürsün.

O nereden? O terbiye de İslâm'dan geliyor.

Müslüman öyle lalettayin insan değildir. Uzaktaki, Müslümanı hor hakir görür.

Neden?

Müslüman dışını süslemez ki, lüzum görmez. "Allah benim kalbime bakacak. Dışı süsleyip de içi harap oldu mu kıymeti yok." diye içindeki huyların güzel olmasına bakar. Sözlerin güzel olmasına, kalbinin iyi niyetlerle dolu olmasına bakar. Sonra karşısındaki insan onun kadrini kıymetini bilmezse üzülmez, biraz da içinden sevinir. Hafifçe bir sevinir... Kadr-ü kıymetini bilmiyorlar. Varsın bilmesin, ne olacak... Başkasından bir şey beklemiyor ki, Allah'tan bekliyor. Bilmesin.

Medine-i Münevvere' de çok lüks bir otelde çok geniş bir daire... Aşağıdan kıymetli bir eşya -çarşıdan pazardan sipariş edilmiş- çıkartıyorlarmış. Dairede oturan adam milyoner. Hizmetçiler merdivenlerden o güzel kıymetli şeyi çıkartmışlar. Kapıları çalıp açmışlar. Daireye girmişler, o lüksün lüksü dairenin içine... Ufak tefek bir adam gelmiş; "Çekil kenara!" demişler, kendi dilleriyle bağırmışlar, çağırmışlar... Ondan sonra o eşyayı koymuşlar.

"E sahibi nerede bu dairenin?" demişler.

O "Çekil kenara!" dedikleri adammış... Kıyıda sessiz sedasız duruyor. Hindistan'ın sarı ksım Haydarabad nizamıymış. Yani adam sultan... Ama 'gık' dememiş, gülmüş geçmiş kenara... İhtiyacı yok ki, ötekisi ona hürmet etmiş veya etmemiş; tatmin olmuş insan...

Müslüman tatmin olmuştur.

Tatmin olmamış insanların tafrasından neler çekeriz... Tatmin olmamış; Allaah... Aman yâ Rabbi!.. İlle sana kendisini saydıracak, kıymetini bildirecek... Ne tavırlar... "İllallah!" dersin...

Müslüman bilinmedi mi hoşuna gider, boynunu büker, kenarda durur. Misalleri çok, siz de hatırlarsınız.

Leyse'l-birrü fî hüsni'l-libâsi ve'z-ziyyi velâkinne'l-birre es-sekînetü ve'l-vakâru.

Birr; iyi vasıflı, kaliteli, has, hâlis hayırlı, bereketli, güzel vasıflı bir kimse olmak.

Leyse'l-birrü. "Bu güzel vasıflı oluş..." Fî hüsni'l-libâsi ve'z-ziyyi. "Güzel elbise giymekte değildir."

"Kıyafetinde değildir, dış suretinde değildir."

İnsanın iyiliği, kalitesi, kıymetli, hayırlı, bereketli bir kimse olması dış görünüşünde değildir.

Velâkinne'l-birre. "O iyilik, hayırlılık, bereketlilik, hoşluk..."

Nedir? Es-Sekînetü ve'l-vakâru. "Kişinin sakin, vakur olmasıdır."

Sakin; yanında konuştuğu zaman için dinlenir. Hareket ettiği zaman acele etmez. Sakin sakin... Gayet tabiî bir şekilde konuşur, karşılar. Sen de onun hâlinden içinde bir serinlik, bir rahatlık duyarsın. Asıl iyilik dış kıyafet değil; insanın dili, içinin o hâli, o sekîneti, o sükûneti, o vakarıdır.

Kur'ân-ı Kerîm'de de birr kelimesi geçiyor. Birr-ü takva sahibi insan olmak...

Leyse'l-birre en tüvellû vücûheküm kıbele'l-meşrıki ve'l-mağribi. "Hayırlı iyi bir insan olmak, yönünüzü o tarafa bu tarafa çevirmek değildir." diyor.

"Birr-ü takva kuru, dış şekilden ibaret değildir, şarka garba dönmek değildir. Allah'a inanacak, ahiret gününe inanacak, o inancının gereğini yapacak ve malından hayr-u hasenat yapacak, Allah'ın sevgisini kazanmak maksadıyla miskinlere, yetimlere vesairelere merhametli olacak." diye, ayet-i kerime böyle bildiriyor.

İslâm şekil dini değildir. İslâm dış kalıp dini değildir. İslâm dışı ve içi aynı anda beraberce yürütme dinidir. Nice dış kalıbı yerinde, yakası kolalı, kravatı pahalı, elbisesi ütülü insan vardır ki kalbini açsan, iğrenirsin. Olmaz, kıymeti yok. Kalbini açabilsen, görebilirsen iğrenirsin.

Çocuğun birisi, eskilerden, evliyâullahtan bir zatın oğlu veya torunu, bakmış, birçok adamlar gelmiş gitmiş de "Aa, tilkilere bak!.. Aa, domuzlara bak!.. Aa, şunlara bak!.." diye, insanlar geliyor ama hayvan isimleri söylüyor. Şöyle bakmış şeyh efendi;

"Şu çocuğa biraz başkasının gördüğü yiyeceklerden -göz hakkı olan yiyeceklerden- yediriverin."

Yedirmişler. Tamam artık, bir şeyi görmemeye başlamış.

Gelen adamların sîretlerini görüyor. Oradan gelip geçen insanın kimisi domuz gibi, kimisi tilki gibi, kimisi arslan gibi, kimisi sırtlan gibi, kimisi pars gibi...

Tabii başkasının gördüğü yiyecek, çarşıdan pazardan sallaya sallaya aldığın, başkasının canının çektiği şey haklı hukuklu, göz haklı bir şey oluyor. Onu yedirince o bereket gitmiş, manevi gözü kapanmış.

İşte dış şeklini görüyor...

Mühim olan için güzel olması. İçimiz Allah'ın rızasına uygun olmazsa, yaramazsa; içimizde yılanlar çıyanlar kaynıyor gibi olursa, duygularımız başkasına karşı, tebessümümüzün altında hınç, hırs, kin, gadap yatıyorsa, kötü niyet yatıyorsa olmaz. Müslüman "içi de dışı da mamur olan insan" demek. Müslüman iç terbiyesine önem verir. Büyüklerimiz de "Evlâdım, ilim öğrendiğin gibi edep de öğren." diyor. Edep, içe ait bir şeydir.

"Tamam, o halde dışa aldırmayalım."

Yok! Katiyen, öyle bir şey demedik. Peygamber Efendimiz yanında ayna gezdirirdi, tarak gezdirirdi, misvak gezdirirdi. Saçını, sakalını tarardı. Temiz giyinirdi. Yeni olmak şartı yok, yamalı olabilir; ama dış görünüşü itibariyle temizdi. Öyle pejmürde, perişan, pis, pasaklı olmak mânasına değil.

Bilmez misiniz ki Resûlullah Efendimiz namaz kılacak insanların arasına girip de safları düzeltirdi, kimilerini göğüslerinden iterdi; "Sen öne çıkmışsın, biraz geriye git. Sen biraz bu tarafa gel..." diye safın bile intizamına dikkat ederdi.

Fe-inne tesviyete's-sufûfi min temâmi's-salâti.

Çünkü safın bile düz çizgi hâlinde olması namazın kâmil olmasından, tam olmasından bir alâmettir. O olmazsa, eğri büğrü olursa olmaz. Müslüman safta bile intizama girecek. Ön safta boş yer varken arkada kalsa olmaz.

Müslümanlık kâmil bir dindir.

"Nasıl kâmil hocam?"

Şöyle kâmil ki; şekle de önem verir, ruha da önem verir; dışa da önem verir, içe de önem verir; bilgiye de önem verir, edebe de önem verir; dünyaya da önem verir, ahirete de önem verir. Her şeyi tamdır. Hiçbir şeyi eksik gedik bırakmaz.

Boğaziçi'nde yangın olmuş, Beylerbeyi camisinin kubbesinin yarısı yanmış. Oradan geçerken gördük. Bu taraftan bakıyorsun, kubbe tam gibi görünüyor; öbür taraftan bakıyorsun, yarısı yanmış. Bu taraftaki tam görünüşünün kıymeti var mı; kubbenin yarısı gitmiş. Antika, güzelim avize gitmiş.

Onun gibi olmayalım. Bir bakıyorsun, bu taraftan tam; öbür tarafı yanık, harap. İçimiz öyle olmasın. İçimiz de temiz, pak olsun.

Şu ömrünü kinle, hırsla başkasına eza cefa etmekle geçireceğine başkasının gönlünü hoş etmekle, "Allah razı olsun." dedirtmekle, gönlüne neşe sokmakla geçirsen ne olur?

Peygamber Efendimiz' in bir hadis-i şerifi var. Emin olun, bizler İslâm'ı bilmiyoruz. Düşman olanlar da bilmiyor, dost olanlar da bilmiyor. İslâm'ın bu hâlini bilse düşman olur mu?

Peygamber Efendimiz diyor ki;

Men serre müslimen ba'dî fe-kad serrenî fî kabrî. "Kim bir Müslümanı sevindirirse kabrimde yatarken beni sevindirmiş olur."

Az bir şey mi?

Şu sözün altındaki mânaya bak!

Men serrenî fî kabrî. "Kim beni kabrimde sevindirirse." Serrehu'llâhu teâlâ yevme'l-kıyâmeti. "Kıyamet gününde Allah onu sevindirir."

Müslümana hatırına riayet etmenin önemine bak... Sen ne diye gıybet edersin? Niye kalp kırarsın? Niye kötü şaka yaparsın? Niye boynunu büktürürsün? Niye köşede ağlattırırsın?

Öyle bir söz söylersin, içine koyar; adam köşeyi döndükten sonra, sana bir şey demez, ağlar. O Allah'a şikayetçi olmasa Allah onun namına senden onun intikamını alır. Onu ağlattın mı sen, o şikayetçi olmasa bile senden o sevdiği kulunun intikamını alır. Kim harp edebilir Allah-u Teâlâ hazretleriyle?..

Kahrolur, perişan olur.

İslâm böyle işte...

İslâm böyle ama anlatmaya anlatmaya İslâmiyet nasıl bilinmiş?

"İslâmiyet kabalık sabalık dini, çöl kanunu!"

Hâşâ sümme hâşâ!

Evet çöl kanunu ama öyle güzel bir kanun ki, işte bak... Var mı başka kitaplarda bunlar? Bak, bu sözler 1400 yıl önce söylenmiş sözler; var mı emsali?

"Bırak şu eski şeyleri!"

Eski ama eskimiş mi? Söz 1400 yıl önceden gelmiş ama eskimiş mi?

Pırıl pırıl, elmas gibi, pırlanta gibi...

Elmas eskir mi? Yakut eskir mi?

Kazıyorsun, Hititlilerin zamanından elmas çıkıyor. Ama bakır yemyeşil oluyor, bakır bozuluyor. Altın bozulmaz. Elmas bozulmaz. Asil, kıymetli olan şeyler bozulmaz. Onların eskiliği kıymetinin üstüne bir kıymet daha katar. "Yere düşmekle cevher sakıt olmaz kadr-ü kıymetten." Elmas yere düşüverse çamurun içinde kıymeti düşer mi?

Düşmez. Bir ovuşturursun, elmas pırıl pırıl yine karşında.

Evet, 1400 yıl öncenin sözleri; ama hadi bakalım, gel de istersen hayran olma! Okudukça her gün yeniden hayran oluyoruz. Resûlullah'a her gün yeniden âşık oluyoruz. Her hadisinde bir kere daha âşık oluyoruz. İnsanları bu kadar güzel duygulara eriştirmiş, bu kadar güzel terbiyeyi yapmış kim var? Hangi filozof var?

Yine bizimkiler...

Var mı Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi bir adam?..

İnsanlara öyle şefkatle kucak açmış... İngiliz teselli bulmaya [türbesine] geliyor. Avrupalı ziyaretine geliyor.

Var mı Yunus gibi?..

Ama nereden kazanmışlar o mertebeleri, o güzellikleri, o duyguları?

İşte o senin 1400 yıl önce dediğin [İslâm'dan...]

1400 yıl önce ama isterse Hz. Âdem devrinden olsun; güzel şey o zamandan da kıymetlidir. Ne kadar eski olursa olsun...

Eski şey ile eskimiş şeyi ayırmak lazım. Eski şey antika olur, kıymeti artar. Eskimiş şey, yıpranmış, bozulmuş şeyin kıymeti olmaz. O kadar zamana rağmen yıpranmıyorsa daha da kıymetli demektir.

Emin olun, İslâm'ın düşmanları İslâm'ı bilmiyor da ondan düşman. Bugünün Müslümanları da İslâm'ı iyi bilmediği için iyi numune olamıyorlar. Bu da bizim hatamız.

Şimdi herkes bizi sanıyor ki kaşları çatık, elinde ucuna bir sivri çivi batırılmış sopa olan, köşe başında bekleyip önüne gelenin kafasına sopanın o çivili tarafını vurmaya hazır insan sanıyor.

Değil ya... İşte bak, Peygamber Efendimiz' in hadis-i şeriflerini burada aylardır, yıllardır okuruz. Siz şahit olun... Şu sözleri ben kendim uydurmuyorum ki, mümkün değil uydurmam. Evet, üniversitede hocayım ama mümkün değil, beş tanesini, üç tanesini bir araya getiremeyiz; kimse getiremez. Bu ilim Allah tarafından gelmeyince kulların yapacağı iş değil bu. Bunun arkasında ilâhî kudret var. Ne kadar güzel söylemiş; canımız feda olsun yoluna, sünnet-i seniyyesine...

Allah-u Tealâ Hazretleri sizi sırat-ı müstakimden ayırmasın. Sevdiği kul eylesin, mârifetüllaha erdirsin, aşkullâhu muhabbetullâhı gönlünüze yerleştirsin. Sevdiği işleri yapmanızı nasip eylesin. Huzuruna sevdiği, razı olduğu kulları olarak varıp cennetiyle cemâliyle müşerref olmayı nasip eylesin. Peygamber Efendimiz’e komşu eylesin.

Bi-hürmeti esrar-ı sûreti’l Fatiha.